Σχετικά με τη θεωρία του βαθμιαίου περάσματος των καπιταλίστων στο σοσιαλισμό – Θεωρία του Μπουχάριν (1928 ) και του Μάο Τσε Τουνγκ.

Από την ομιλία του Β. Στάλιν, «Για τη δεξιά παρέκκλιση στο ΚΚ της ΕΣΣΔ(μπ)»,
«ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΥ», ΕΚΔΟΣΗ : Β.Καμπίτση, ( σελ. 297 – 303 )

 

IV

ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Πιο πάνω μίλησα για τις ταξικές ανακατατάξεις και για την ταξική πάλη στη χώρα μας. Είπα ότι η ομαδα Μπουχάριν αποτυφλώθηκε και δε βλέπει αυτές τις ανακατατάξεις, δεν κατα­λαβαίνει τα καινούργια καθήκοντα του κόμματος. Είπα, πώς πάνω σ'αυτό το έδαφος γεννήθηκαν στη μπουχαρινική αντιπολίτευση η σύγχυση, ό φόβος μπρός στις δυσκολίες κι η προθυμία της να τα διπλώσει μπροστά τους. Δε μπορούμε να πούμε ότι αυτά τα λάθη της μπουχαρινικής αντιπολίτευσης πέσαν απ'τον ουρανό. Αν­τίθετα, συνδέονται με την περίοδο ανάπτυξης, πού την περάσαμε πια και πού λέγεται περίοδος ανόρθωσης της λαϊκής οικονομίας, όταν η ανοικοδόμηση αναπτυσσόταν ειρηνικά, μπορούμε να πού­με, αυθόρμητα, όταν δεν υπήρχαν ακόμα οι ταξικές ανακατατάξεις πού υπάρχουν σήμερα, όταν δεν υπήρχε ακόμα η όξυνση της ταξικής πάλης που παρατηρούμε σήμερα. Τώρα όμως περ­νούμε μια καινούργια περίοδο ανάπτυξης πού διαφέρει απ' την παλιά, απ’την περίοδο της ανόρθωσης. Τώρα περνούμε μια και­νούργια περίοδο ανοικοδόμησης, την περίοδο της ανασυγκρό­τηση ς όλης της λαϊκής οικονομίας πάνω στη βάση του σοσια­λισμού. Η καινούργια αύτη περίοδος προκαλεί καινούργιες τα­ξικές ανακατατάξεις, όξυνση της ταξικής πάλης. Απαιτεί και­νούργιες μέθοδες πάλης, ανασύνταξη των δυνάμεων μας, καλυτέ­ρευση και δυνάμωμα όλων των οργανώσεων μας. Το ατύχημα της ομάδας Μπουχάριν βρίσκεται ακριβώς στο ότι ζει στο πα­ρελθόν, δε βλέπει τις χαρακτηριστικές ιδιομορφίες αυτής της καινούργιας περιόδου και δεν καταλαβαίνει την ανάγκη των και­νούργιων μεθόδων πάλης. Απ’εδώ απορρέουν η στραβωμάρα, η σύγχυση, ο πανικός της μπροστά στις δυσκολίες.

α) ΓΙΑ TΗN ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ

Ποια είναι η θεωρητική βάση αυτής της στραβωμάρας κι αυτής της σύγχυσης της ομάδας Μπουχάριν;

Νομίζω πώς η θεωρητική βάση αυτής της στραβωμάρας και της σύγχυσης είναι ότι ο Μπουχάριν εξετάζει όχι σωστά, όχι μαρξιστικά το ζήτημα της ταξικής πάλης στη χώρα μας. Έχω υπόψη μου τη μη μαρξιστική θεωρία του Μπουχάριν για το βαθμιαίο πέρασμα των κουλάκων στο σοσιαλισμό, για τη μη κα­τανόηση του μηχανισμού της ταξικής πάλης μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Κάμποσες φορές ανάφεραν εδώ το γνωστό μέρος από το βιβλιαράκι του Μπουχάριν «Ο δρόμος προς το σοσιαλισμό», πού μιλά για το βαθμιαίο πέρασμα των κουλάκων στο σοσιαλι­σμό. Το ανάφεραν όμως με μερικές παραλείψεις. Επιτρέψτε μου να σας το διαβάσω ολόκληρο. Αυτό, σύντροφοι, είναι απαραίτη­το για να δείξουμε παραστατικά πόσο πολύ απομακρύνθηκε ό Μπουχάριν απ’τη μαρξιστική θεωρία της ταξικής πάλης. Ακούστε :

«Το βασικό δίχτυ των συνεταιριστικών αγροτικών οργανώσεων μας αποτελείται από συνεταιριστικούς πυρήνες, όχι κουλάκικου, μα «εργαζόμε­νου» τύπου, από πυρήνες που θα περνούν βαθμιαία στο σύστημα των παγκρατικών οργάνων μας κι έτσι θα γίνονται κρίκοι της ενιαίας αλυσίδας της σοσιαλιστικής οικονομίας. Απ'την άλλη μεριά, οι κουλάκικες συνεταιριστικές εστίες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο θα περνούν βαθμιαία στο ίδιο σύστημα μέσω των τραπεζών κλπ. Θάναι όμως ως ένα βαθμό ξένα σώματα, όπως , λογουχάρη, εκχωρημένες, επιχειρήσεις[i]».[ii]

Μερικοί σύντροφοι, αναφέροντας αυτό το μέρος απ’τη μπρο­σούρα του Μπουχάριν παράλειψαν για κάποιο λόγο την τελευ­ταία φράση για τούς προνομιούχους επιχειρηματίες. Ο Ροζίτ, επιθυμώντας, όπως φαίνεται, να βοηθήσει το Μπουχάριν, επωφελήθηκε απ'αυτό και φώναξε εδώ απ'τη θέση πού κάθεται, πώς διαστρεβλώνουν το Μπουχάριν. Στο μεταξύ η ουσία όλης της περικοπής βρίσκεται ακριβώς στην τελευταία φράση, για τους προνομιούχους επιχειρηματίες. Γιατί αν οι προνομιούχοι επι­χειρηματίες τοποθετούνται στην ίδια μοίρα με τούς κουλάκους και οι κουλάκοι περνούν βαθμιαία στο σοσιαλισμό, τότε τί βγαί­νει απ'αυτό; Βγαίνει μονάχα ένα πράγμα, και συγκεκριμένα ότι και οι προνομιούχοι επιχειρηματίες περνούν επίσης βαθμιαία στο σοσιαλισμό, ότι όχι μονάχα οι κουλάκοι, μα και οι προνο­μιούχοι επιχειρηματίες περνούν βαθμιαία στο σοσιαλισμό. (Γέ­λια σ'όλη την αίθουσα).

Να τι βγαίνει απ’αυτό.

Ροζίτ . Ο Μπουχάριν λέει: «ξένα σώματα».

Στάλιν. Ο Μπουχάριν δε λέει: «ξένα σώματα» μα «ως ένα βαθμό ξένα σώματα». Συνεπώς, οι κουλάκοι και οι προνομιούχοι επιχειρηματίες είναι «ως ένα βαθμό» ξένα σώματα στο σύστημα του σοσιαλισμού. Μα σ'αυτό ακριβώς βρίσκεται το λά­θος του Μπουχάριν, στο ότι οι κουλάκοι και οι προνομιούχοι επιχειρηματίες παρ’όλο πού «ως ένα βαθμό» είναι ξένα σώμα­τα, περνούν βαθμιαία στο σοσιαλισμό. Να σε τι ανοησίες οδηγεί η θεωρία του Μπουχάριν. Καπιταλιστές της πόλης και του χωριού, κουλάκοι και προνομιούχοι επιχειρηματίες περνούν βαθμιαία στο σοσιαλισμό. Να σε ποιά βλακεία έφτασε ο Μπουχάριν. Όχι, σύντροφοι, δε μας χρειάζεται τέτοιος «σοσιαλισμός». Ας τον κρατήσει ο Μπουχάριν για τον εαυτό του.

Ως τώρα εμείς, οι μαρξιστές-λενινιστές, νομίζαμε ότι ανάμεσα στους καπιταλιστές της πόλης και του χωριού από τη μια μεριά και στην εργατική τάξη από την άλλη, υπάρχει αδιάλλακτη αντίθεση συμφερόντων. Σ'αυτό ακριβώς βασίζεται η μαρ­ξιστική θεωρία της ταξικής πάλης. Τώρα όμως, σύμφωνα με τη θεωρία του Μπουχάριν για το ειρηνικό βαθμιαίο πέ­ρασμα των καπιταλιστών στο σοσιαλισμό, όλα αυτά αναπο­δογυρίζονται, εξαφανίζεται η ασυμφιλίωτη αντίθεση των ταξι­κών συμφερόντων των εκμεταλλευτών και των εκμεταλλευομένων, οι εκμεταλλευτές περνούν βαθμιαία στο σοσιαλισμό.

Ροζίτ. Αυτό δεν είναι σωστό. Η δικτατορία του προλε­ταριάτου προϋποτίθεται.

Στάλιν. Μα η δικτατορία του προλεταριάτου είναι, η οξύτερη μορφή της ταξικής πάλης.

Ροζίτ. Μα γι'αυτό ακριβώς πρόκειται.

Στάλιν. Απ’το Μπουχάριν όμως βγαίνει ότι οι καπιταλιστές περνούν βαθμιαία σ'αυτήν την ιδία τη δικτατορία του προλεταριάτου. Πως δεν το καταλαβαίνετε αυτο Ροζίτ; Αν oι καπιταλιστές της πόλης και του χωριού περνούν βαθμιαία στο σύστημα της δικτατορίας του προλεταριάτου, τότε ενάντια σε ποιόν θα πρέπει να κάνουμε αγώνα, ενάντια σε ποιόν θα πρέ­πει να διεξαχθεί η οξύτερη μορφή της ταξικής πάλης; Η δικτατορία του προλεταριάτου χρειάζεται ακριβώς για να διεξαχ­θεί αδιάλεχτος αγώνας ενάντια στα καπιταλιστικά στοιχεία, για να κατανικηθεί η αστική τάξη και να ξεριζωθεί ό καπι­ταλισμός. Αν όμως οι καπιταλιστές της πόλης και του χωριού αν ο κουλάκος και ο προνομιούχος επιχειρηματίας περνούν βαθμιαία στο σοσιαλισμό, ύστερα απ'αυτό χρειάζεται άραγε γε­νικά η δικτατορία του προλεταριάτου, κι αν χρειάζεται, τότε για την κατάπνιξη ποιας τάξης;

Ροζίτ. Μα γι'αυτό ακριβώς πρόκειται, ότι το βαθμιαίο πέρασμα του Μπουχάριν προϋποθέτει την ταξική πάλη.

Στάλιν. Βλέπω πως ο Ροζίτ ορκίστηκε να, εξυπηρετήσει το Μπουχάριν. Όμως η εξυπηρέτηση του είναι αρκουδίσια, για­τί θέλοντας να σώσει το Μπουχάριν, στην πραγματικότητα τον βουλιάζει ολοκληρωτικά. Δε λένε άδικα ότι μιά «εξυπηρετική αρκούδα είναι πιο επικίνδυνη από έναν εχθρό». (Δυνατά γέλια σ'όλη την αίθουσα)

Ένα απ’τά δύο: είτε ανάμεσα στην τάξη των καπιταλιστών και στην τάξη των εργατών, πού ήρθαν στην εξουσία και πού οργάνωσαν τη δικτατορία τους, υπάρχει ασυμβίβαστη αντί­θεση συμφερόντων, είτε η αντίθεση αυτή των συμφερόντων δεν υπάρχει και τότε μένει μονάχα ένα πράγμα: να διακηρύξουμε την αρμονία των ταξικών συμφερόντων.

Ένα απ’τά δύο:

Είτε μαρξιστική θεωρία της πάλης των τάξεων, είτε θεωρία του βαθμιαίου περάσματος των καπιταλιστών στο σο­σιαλισμό. Είτε ασυμβίβαστη αντίθεση ταξικών συμφερόντων, είτε θεωρία της αρμονίας των ταξικών συμφερόντων.

Τούς «σοσιαλιστές» τύπου Μπρεντάνο ή Σίντνεϊ Ουέμπ, που κηρύττουν το βαθμιαίο πέρασμα του σοσιαλισμού στον κα­πιταλισμό και του καπιταλισμού στο σοσιαλισμό, μπορεί κάπως να τους καταλάβει κανείς, γιατί οι «σοσιαλιστές» αυτοί είναι στην πραγματικότητα αντισοσιαλιστές, φιλελεύθεροι αστοί. Μα δε μπορεί να καταλάβει κανείς τον άνθρωπο πού θέλει να είναι μαρξιστής και που ταυτόχρονα κηρύττει τη θεωρία του βαθμιαίου περάσματος της τάξης των καπιταλιστών στο σοσιαλισμό.

Ό Μπουχάριν αποπειράθηκε στο λόγο του να υποστηρίξει τη θεωρία του βαθμιαίου περάσματος των κουλάκων στο σο­σιαλισμό, επικαλούμενος μια γνώστη περικοπή από το Λένιν. Παράλληλα ισχυρίζεται, πώς ο Λένιν λέει τα ίδια μ’αυτόν. Αυτό δεν είναι σωστό, σύντροφοι. Είναι χοντροκομμένη και απα­ράδεχτη συκοφαντία κατά του Λένιν. Να το κείμενο της πε­ρικοπής του Λένιν:

«Φυσικά, στη Σοβιετική μας Δημοκρατία το κοινωνικό καθεστώς βα­σίζεται στη συνεργασία δύο τάξεων: των εργατών και των αγροτών. Σε αυτήν έγιναν τώρα δεχτοί με ορισμένους όρους και οι “νέπμαν”, δηλαδή η αστική τάξη» . (Λένιν, «Πώς να αναδιοργανώσουμε την εργατοαγροτική επιθεώρηση». Άπαντα, τομ. XXVII, σελ. 405).

Βλέπετε ότι εδώ ούτε λέξη δεν αναφέρεται σχετικά με το βαθ­μιαίο πέρασμα της τάξης των καπιταλιστών στο σοσιαλισμό. Το μό­νο που λέγεται εδώ είναι ότι στη συνεργασία των εργατών και των αγροτών «δεχτήκαμε» «με ορισμένους όρους» και τούς νέπμαν, δηλαδή την αστική τάξη. Τί σημαίνει αυτό; Μήπως αυτό ση­μαίνει, ότι δεχτήκαμε έτσι τη δυνατότητα του βαθμιαίου πε­ράσματος των νέπμαν στο σοσιαλισμό; Φυσικά, δε σημαίνει αυτό. Την περικοπή αυτή του Λένιν μπορούν να την ερμηνεύουν έτσι μονάχα άνθρωποι που έχασαν κάθε ντροπή. Σημαίνει μονάχα, ότι τώρα δε συντρίβουμε την αστική τάξη, ότι τώρα δεν κατάσχουμε την περιουσία της, μα ανεχόμαστε την ύπαρξή της κάτω από ορισμένους όρους, δηλαδή, με τον όρο της απόλυτης υποταγής της στους νόμους της δικτατορίας του προλεταριά­του, που οδηγεί στο σταθερό περιορισμό των καπιταλιστών και στη βαθμιαία εκτόπιση τους απ'τη λαϊκοοικονομική ζωή. Μήπως μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει την εκτόπιση των καπιταλιστών και να καταστρέψει τις ρίζες του καπιταλισμού χωρίς σκληρή ταξική πάλη; Όχι, δε μπορεί. Μπορούν να εξαλειφτούν οι τάξεις με τη θεωρία και την πραχτική του βαθμιαίου περάσματος των καπιταλιστών στο σοσια­λισμό; Όχι, δε μπορούν. Μια τέτοια θεωρία και μια τέτοια πραχτική μπορούν μονάχα να καλλιεργούν και να διαιωνίζουν τις τάξεις, γιατί η θεωρία αυτή αντιφάσκει στη μαρξιστική θεωρία της ταξικής πάλης. Η περικοπή όμως του Λένιν στηρίζεται ολοκληρωτικά κι απόλυτα στη μαρξιστική θεωρία της ταξικής πάλης, μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Τι το κοινό μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στη θεωρία του Μπου­χάριν για το βαθμιαίο πέρασμα του κουλάκου στο σοσιαλισμό και στη θεωρία του Λένιν για τη δικτατορία, σαν την πιο σκληρή ταξική πάλη; Είναι φανερό πως εδώ δεν υπάρχει και δε μπορεί να υπάρχει τίποτα το κοινό. Ο Μπουχάριν νομίζει ότι για να φτάσουμε στην εξάλειψη των τάξεων πρέπει μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας του προλεταριάτου να σβήσει και να εξαλειφτεί η ταξική πάλη. Ο Λένιν, αντίθετα, διδά­σκει, ότι οι τάξεις μπορούν να εξαλειφθούν μονάχα με πείσμονη ταξική πάλη, που μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας του προ­λεταριάτου γίνεται ακόμα πιο σκληρή, απ'ότι ήταν πριν τη δικτατορία του προλεταριάτου.

«Η εξάλειψη των τάξεων — λέει ο Λένιν — είναι έργο μακρόχρονης, δύσκολης και πείσμονης ταξικής πάλης, που υστέρα απ'την ανα­τροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, ύστερα απ'τη συντριβή του αστι­κού κράτους, ύστερα απ'την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλε­ταριάτου δεν εξαφανίζεται (όπως φαντάζονται οι ρηχοί άνθρωποι του παλιού σοσιαλισμού και της παλιάς σοσιαλδημοκρατίας), μα αλλάζει μονάχα τις μορφές της, και γίνεται από πολλές απόψεις ακόμα πιο σκλη­ρή». (Λένιν, «Χαιρετισμός προς τούς Ούγγρους εργάτες», Άπαντα, τομ. XXIV σελ. 315).

Να τί λέει ό Λένιν για την εξάλειψη των τάξεων.

Εξάλειψη των τάξεων με σκληρή ταξική πάλη του προλεταριάτου, τέτοια είναι η διατύπωση του Λένιν.

'Εξάλειψη των τάξεων με το σβήσιμο της ταξικής πάλης και με το βαθμιαίο πέρασμα των καπιταλιστών στο σοσιαλισμό, τέτοια είναι η διατύπωση του Μπουχάριν.

Τί το κοινό μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στις δύο αυτές διατυπώσεις;

Έτσι, η μπουχαρινική θεωρία του βαθμιαίου περάσματος των κουλάκων στο σοσιαλισμό αποτελεί απομάκρυνση απ'τη μαρξιστική λενινιστική θεωρία της ταξικής πάλης. Είναι προ­σέγγιση προς τη θεωρία του από καθέδρας σοσιαλισμού.

Αύτη είναι η βάση όλων των λαθών του Μπουχάριν και των φίλων του. Μπορούν να μας πουν, πώς δεν αξίζει τον κό­πο να επεκτεινόμαστε πολύ στη μπουχαρινική θεωρία του βαθ­μιαίου περάσματος των κουλάκων στο σοσιαλισμό, γιατί μιλά μόνη της — κι όχι μονάχα μιλά, μα βροντοφωνάζει —ενάντια στο Μπουχάριν. Αυτό δεν είναι σωστό, σύντροφοι! Όσο ή θεωρία αύτη ήταν σε αφάνεια, μπορούσαμε να μη την προσέχουμε. Μήπως λίγες ανοησίες υπάρχουν στα γραφτά διαφόρων συντρόφων; Ακριβώς έτσι ενεργούσαμε ως τελευταία. Τον τελευταίο καιρό όμως, η κατάσταση άλλαξε. Οι μικροαστικές αυθόρμητες δυνάμεις, πού φούντωσαν τα τελευταία χρόνια, άρχισαν να δί­νουν πνοή στην αντιμαρξιστική αυτή θεωρία και της έδωσαν επίκαιρο χαραχτήρα. Τώρα δε μπορούμε πια να πούμε ότι βρίσκεται σε αφάνεια. Η περίεργη αυτή θεωρία του Μπουχάριν έχει τώρα την αξίωση να γίνει σημαία της δεξιάς παρέκκλισης στο κόμμα μας, σημαία του οπορτουνισμού. Γι’αυτό δε μπο­ρούμε πια να περνούμε αδιάφοροι μπροστά απ’αυτή τη θεωρία. Γι'αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να τη συντρίψουμε, σα θεωρία λαθεμένη κι επιζήμια, για να διευκολύνουμε τους κομματικούς συντρόφους μας στον αγώνα ενάντια στη δεξιά παρέκκλιση.

---

[i] Εκχωρημένες επιχειρήσεις, (ρούσ. κοντσέσιγια). Πρόκειται για επι­χειρήσεις, πού ανήκαν στο σοβιετικό κράτος και που εκχωρήθηκαν με νοί­κι και προσωρινά σε κεφαλαιοκράτες για την εκμετάλλευσή τους. 0ι επιχειρηματίες πού αναλάβαιναν τις επιχειρήσεις αυτές λέγονταν κοντσεσιονέο ή προνομιούχοι επιχειρηματίες. Οι επιχειρήσεις αυτές πού υπήρχαν στα πρώτα χρόνια της ΝΕΠ, δεν ευδοκίμησαν γενικά ως πού έσβησαν τε­λείως. (Σημ. Μετ.)

[ii] Η υπογραμμιση δική μου. Ι.Σταλιν