Απόσπασμα από το βιβλίο του Ενβέρ Χότζα «ΧΡΟΥΣΤΙΟΦΙΚΟΙ», Αθήνα 1985, Εκδόσεις ΚΑΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΥ, σελ 152 -167
Ολόκληρο το βιβλιο μπορείτε να το κατεβάσετε από την παρακάτω διευθυνση : http://ubuntuone.com/p/UP4/
Εκτός των άλλων, περιέχει την μαρτυρία του Ενβερ Χότζα από την παρακολούθηση των εργασιών του 8ου Συνεδρίου του "Κ".Κ.Κίνας
Η Πρώτη και τελευταία επίσκεψη μου στην Κίνα
Οι σχέσεις μας με το ΚΚ της Κίνας και τη ΛΔ της Κίνας μέχρι το 1956. Προσκλήσεις από την Κίνα, την Κορέα και Μογγολία. Ένα παράξενο συμβάν στην Κορέα: δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου δραπετεύουν στην... Κίνα! Ο Πονομοριόφ υπερασπίζει τους φυγάδες, ο Μικογιάν και ο Πιγκ Ντε Χουά «εναρμονίζουν» τις χορδές του Κιμ Ιλ Σούνγκ. Η συνάντηση με το Μάο Τσε Τούνγκ: «ούτε οι Γιουγκοσλάβοι ούτε εσείς σφάλατε», «Ο Στάλιν έκαμε λάθη», «είναι αναγκαίο να σφάλει κανείς». Ο Λι Λι Σαν στο 8ο Συνέδριο του ΚΚ της Κίνας: «σας κάνω έκκληση να με βοηθήσετε, γιατί πάλι θα σφάλω». Απογοήτευση και ανησυχία από το 8ο Συνέδριο του ΚΚ της Κίνας. Συναντήσεις στο Πεκίνο με τους Ντεζ, Γιούγκοφ, Τσου Εν Λάι και άλλους. Ο Μποντναράς μεσολαβεί να μας συμφιλιώσει με τον Τίτο.
Στις σχέσεις ανάμεσα στο Κόμμα μας και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας από το 1949 και μέχρι το 1956, μάλιστα και μερικά χρόνια αργότερα, θα ταίριαζε αρκετά καλά ο όρος «ομαλές», λίγο πολύ μ' αυτή την έννοια που χρησιμοποιείται στη γλώσσα της διπλωματίας. Πάντως, εμείς από την πλευρά μας, ακόμα από τα χρόνια του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, ιδιαίτερα μετά τη ν Απελευθέρωση της Πατρίδας μας, παρακολουθούσαμε με συμπάθεια τον δίκαιο αγώνα του αδερφού κινέζικου λαού ενάντια στους φασίστες ιάπωνες επιδρομείς, την τσανκαϊσική αντίδραση και την αμερικάνικη επέμβαση και συμπαρασταθήκαμε και υποστηρίξαμε με όλες τις δυνάμεις αυτό τον αγώνα. Επί πλέον, μας χαροποιούσε το γεγονός ότι επικεφαλής αυτού του αγώνα ήταν, όπως λέγονταν, ένα κομμουνιστικό κόμμα αναγνωρισμένο από την Κομιντέρν και που είχε την υποστήριξη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, το οποίο καθοδηγούσε ο Στάλιν.
Γνωρίζαμε επίσης ότι επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας ήταν ο Μάο Τσε Τούνγκ, για τον οποίο, όπως και για το κόμμα που αυτός καθοδηγούσε, δεν είχαμε κανένα άλλο δοσμένο εκτός από κείνα που ακούαμε από τους σοβιετικούς συντρόφους. Τόσο κατά την περίοδο αυτή όσο και μετά το 1949 δεν είχαμε την ευκαιρία να διαβάσουμε απολύτως τίποτε από τα έργα ή τις διατριβές του Μάο Τσε Τούνγκ, για τον οποίο υπήρχαν φήμες ότι ήταν και φιλόσοφος και είχε μια ολόκληρη σειρά έργων. Τη νίκη της 1 Οχτώβρη του 1949 εμείς τη χαιρετήσαμε με χαρά και με όλη μας την καρδιά και ήμασταν από τις πρώτες χώρες, που αναγνωρίσαμε και συνάψαμε αδερφικές σχέσεις με το νέο κινέζικο κράτος. Μόλο που τώρα ανοίχτηκαν περισσότερες δυνατότητες και δρόμοι για πιο συχνούς και πιο στενούς δεσμούς και επαφές ανάμεσα στις δύο χώρες μας, ωστόσο οι σχέσεις αυτές έμειναν στο επίπεδο των φιλικών, πολιτιστικών και εμπορικών ανταλλαγών, στην αποστολή κάποιας δευτερεύουσας αντιπροσωπείας, στην αμοιβαία υποστήριξη, ανάλογα με τις περιπτώσεις, με δημόσιες ομιλίες ή δηλώσεις, στην ανταλλαγή τηλεγραφημάτων με την ευκαιρία γιορτών ή επετείων και σχεδόν τίποτε παραπάνω.
Συνεχίζαμε να υποστηρίζουμε, με όλες μας τις δυνάμεις, τις προσπάθειες του κινέζικου λαού και της ηγεσίας του στη σοσιαλιστική οικοδόμηση της χώρας, μα πόσο και πως εξελίσσονταν αυτή η μεγάλη διαδικασία στην Κίνα, δε γνωρίζαμε τίποτε το συγκεκριμένο. Λέγονταν ότι ο Μάο ακολουθούσε μια «ενδιαφέρουσα» γραμμή για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Κίνα, σε συνεργασία με την ντόπια αστική τάξη και με τα άλλα κόμματα που τα ονόμαζαν «δημοκρατικά», των «βιομηχάνων» κ.λπ., ότι εκεί επιτρέπονταν και ενθαρρύνονταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα οι κοινές ιδιωτικό - κρατικές επιχειρήσεις, ότι ενθαρρύνονταν και ανταμείβονταν τα στοιχεία των πλούσιων τάξεων, μάλιστα τοποθετούνταν και στην καθοδήγηση των επιχειρήσεων και των επαρχιών κ.λπ., κ.λπ. Για μας όλα αυτά ήταν τελείως ακατανόητα και, όσο κι αν βασάνιζες το μυαλό σου, δεν έβρισκες κανένα επιχείρημα για να πεις ότι συμφωνούν με το μαρξισμό - λενινισμό. Πάντως, σκεφτόμασταν, η Κίνα είναι πολύ μεγάλη χώρα, με εκατοντάδες εκατομμύρια πληθυσμό, μόλις βγήκε από το σκοτεινό φεουδοαστικό παρελθόν, έχει πολλά προβλήματα και δυσχέρειες και, με το πέρασμα του χρόνου, και αυτά τα πράγματα που σήμερα δεν ταιριάζουν, θα τα διορθώσει στο σωστό μαρξιστικό - λενινιστικό δρόμο.
Έτσι γνωρίζαμε λίγο- πολύ το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας και το κινέζικο κράτος μέχρι το 1956, όταν στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματός μας ήρθε η πρόσκληση από το Μάο Τσε Τούνγκ να στείλουμε μια κομματική αντιπροσωπεία να πάρει μέρος στις εργασίες του 8ου Συνεδρίου του ΚΚ της Κίνας.[1] Δεχτήκαμε με ευχαρίστηση και χαρά την πρόσκληση, γιατί θα μας δίνονταν η ευκαιρία να γνωρίσουμε άμεσα και από πιο κοντά αυτό το αδελφό κόμμα και αυτή την αδελφή σοσιαλιστική χώρα. Την ίδια περίοδο μας είχαν έρθει επίσης προσκλήσεις από τη Λαϊκή Δη μοκρατία της Μογγολίας και τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Κορέας να στέλναμε σ' αυτές τις χώρες κυβερνητικές και κομματικές αντιπροσωπείες υψηλού επιπέδου για φιλικές επισκέψεις.
Εξετάσαμε τις προσκλήσεις των φίλων στο Πολιτικό Γραφείο και αποφασίσαμε, με την ευκαιρία της μετάβασης στην Κίνα για το 8ο Συνέδριο του ΚΚ της Κίνας, η αντιπροσωπεία μας υψηλού επιπέδου να πάει και στη Μογγολία και στην Κορέα.
Στη σύνθεση της αντιπροσωπείας, το Πολιτικό Γραφείο καθόρισε εμένα, τον Μεχμέτ Σιέχου, τον Ραμίζ Αλία και τον τότε υπουργό μας των Εξωτερικών Μπεχάρ Στύλλα.
Προετοιμάσαμε ό,τι χρειάζονταν και στα τέλη του Αυγούστου 1956 ξεκινήσαμε.
Ήταν ο καιρός που ο σύγχρονος ρεβιζιονισμός, προωθημένος από το 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, όχι μόνο είχε εξαπλωθεί στη Σοβιετική Ένωση και στις άλλες χώρες της λαϊκής δημοκρατίας, αλλά και έβγαζε στη φόρα όλες τις οργανικές του βρωμιέςΓκομούλκα, στην Ουγγαρία η μαύρη αντίδραση είχε ξεσπάσει όσο ποτέ άλλοτε και προετοίμαζε πυρετώδικα την αντεπανάσταση. Εκείνες τις μέρες ο Τίτο είχε προσκληθεί για «ανάπαυση» στην Κριμαία και μαζί με τον Χρουστσιόφ, τον Ράνκοβιτς και άλλους ξεπετάλωναν τον Γκέρο. Ήταν φανερό ότι οι ρεβιζιονιστές των διαφόρων χωρών είχαν μπει σε μια πρόστυχη ξεσυνέρια ποιος να ξεπεράσει τον άλλο στην εφαρμογή του χρουστσιοφισμού. Στην Ευρώπη, με εξαίρεση το Κόμμα μας και τη χώρα μας, ο ρεβιζιονι- στικός σεισμός δονούσε συθέμελα τα πάντα.
Εκείνες οι 3 - 4 μέρες της επίσκεψης μας στη Μογγολία πέρασαν χωρίς να το καταλάβουμε. Ταξιδεύαμε ολόκληρες ώρες για να φτάσουμε σε κανένα κατοικημένο χώρο και παντού το ίδιο τοπίο: αχανές, γυμνό, μονότονο, ανιαρό. Ο Τσέντενμπαλ, που τριγύριζε ευκίνητος και στρουμπουλός σαν λαστιχένιο τόπι, έπιανε και ξανάπιανε το ίδιο θέμα, την κτηνοτροφία. Τόσα και τόσα εκατομμύρια πρόβατα, τόσες φοράδες, τόσα άλογα, τόσες γκαμήλες, αυτός ήταν ο μοναδικός πλούτος, ο μόνος κλάδος, με τον οποίο συντηρούνταν αυτή η σοσιαλιστική χώρα. Ήπιαμε το φοραδίσιο γάλα, ευχηθήκαμε επιτυχίες ο ένας στον άλλο και χωριστήκαμε.
Στις 7 του Σεπτέμβρη φθάσαμε στο Πυόνγκ - Γιανγκ. Μας υποδέχτηκαν καλά, με λαό, με γκονγκ, με λουλούδια και με το πορτραίτο του Κιμ Ιλ Σούνγκ σε κάθε σπιθαμή τόπου. Πολλή ώρα έπρεπε να ψάξεις καλά με τα μάτια για να ιδείς και κανένα πορτραίτο του Λένιν κάπου σε καμιά απόμερη γωνιά.
Επισκεφθήκαμε το Πυονγκ - Γιανγκ και μερικές άλλες πόλεις και χωριά της Κορέας, όπου ο λαός και οι καθοδηγητές του κόμματος και του κράτους μας υποδέχτηκαν εγκάρδια. Ο Κιμ Ιλ Σούνγκ στις μέρες της εκεί διαμονής μας παρουσιάστηκε καλοθελητής και κοντινός μας. Ο κορεάτικος λαός μόλις είχε βγει από τον αιματηρό πόλεμο με τους αμερικάνους επιδρομείς και τώρα είχε περάσει σε εξόρμηση για την ανοικοδόμηση και ανάπτυξη της χώρας του. Λαός εργατικός, παστρικός και ταλαντούχος, διψασμένος για παραπέρα εξέλιξη και πρόοδο και εμείς από καρδιάς του ευχηθήκαμε να έχει συνεχείς επιτυχίες στο δρόμο του σοσιαλισμού.
Αλλά και εκεί, η ρεβιζιονιστική σφήκα είχε αρχίσει να μπήγει το φαρμακερό της κεντρί.
Ο Κιμ Ιλ Σούνγκ, στις κοινές συνομιλίες που είχαμε, μας διηγήθηκε για κάποιο περιστατικό που του συνέβηκε στην Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος που συνήλθε μετά το 20ο Συνέδριο.
— Ύστερα από την έκθεση που έδωσα —μας είπε ο Κιμ— σηκώθηκαν δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου και μερικά άλλα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και έθεσαν το ζήτημα ότι τα διδάγματα του 20ου Συνεδρίου και το ζήτημα της προσωπολατρείας , εδώ στην Κορέα, δεν εχτιμήθηκαν όπως πρέπει, ότι δε διεξάγεται συνεπής πάλη ενάντια στην προσωπολατρε ία κ.λπ. «Εμείς —είπαν μπροστά στην Ολομέλεια— δεν έχουμε οικονομικά και πολιτικά αποτελέσματα σύμφωνα με την πλατφόρμα του 20ου Συνεδρίου και γύρω από την Κεντρική Επιτροπή συγκεντρώθηκαν ανίκανοι άνθρωποι».
Μ' ένα λόγο —συνέχισε ο Κιμ Ιλ Σούνγκ— επιτίθονταν ενάντια στη γραμμή της ηγεσίας, ενάντια στην ενότητά μας. Εναντίον τους — κατέληξε— σηκώθηκε στο πόδι όλη η Κεντρική Επιτροπή.
— Τι θέση πήρατε έναντί τους; τον ρώτησα.
— Τους κριτίκαρε η ολομέλεια και τόσο, απάντησε ο Κιμ Ιλ Σούνγκ και πρόσθεσε: Αμέσως ύστερα απ' αυτό δραπέτευσαν στην Κίνα.
— Στην Κίνα! Και τι έκαμαν εκεί;
— Η Κεντρική μας Επιτροπή τους χαρακτήρισε αντικομματικά στοιχεία και γράψαμε στην κινέζικη ηγεσία να μας τους επιστρέψει χωρίς άλλο. Εκτός από τα άλλα λάθη τους αυτοί διέπραξαν και το βαρύ σφάλμα της λιποταξίας. Οι κινέζοι σύντροφοι δε μας τους γύρισαν. Εκεί τους έχουν ακόμα σήμερα.
Είπαμε ανοιχτά στον Κιμ Ιλ Σούνγκ ότι, «παρόλο που δεν ξέρουμε τα ζητήματα που έγειραν αυτά τα δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου και δε μας ανήκει να κρίνουμε τις δουλειές σας, μια και μας μιλήσατε γι' αυτό το πρόβλημα, νομίζουμε ότι το επεισόδιο είναι σοβαρό».
— Και σε μας —του είπαμε— μετά το 20ο Συνέδριο του σοβιετικού κόμματος έγινε μια προσπάθεια από αντικομματικά στοιχεία να οργανώσουν συνωμοσία ενάντια στο Κόμμα μας και την Κεντρική Επιτροπή. Η συνωμοσία ήταν έργο των ρεβιζιονιστών του Βελιγραδίου, και εμείς, μόλις την αντιληφτήκαμε, τη συντρίψαμε αμέσως.
Σε συνέχεια, του μιλήσαμε για την Κομματική Συνδιάσκεψη των Τιράνων, του Απρίλη του 1956, για τις πιέσεις που μας έγιναν και για την αποφασιστική και ακλόνητη στάση του Κόμματός μας έναντι των εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών.
— Σωστά, σωστά! - απαντούσε ο Κιμ Ιλ Σούνγκ, ενώ μιλούσα. Από τον τρόπο που μιλούσε και το πως αντιδρούσε αντιλήφτηκα ότι κάποια αβεβαιότητα και αμφιταλάντευση τον βασάνιζαν.
Δεν είχα λαθέψει στις αμφιβολίες μου. Μερικές μέρες αργότερα, στην Κίνα, σε μια συνάντηση που είχα με τον Πονομαριόφ, μέλος της σοβιετικής αντιπροσωπείας στο 8ο Συνέδριο του ΚΚ της Κίνας, του έθιξα και το πρόβλημα των κορεατών φυγάδων.
— Το ξέρουμε αυτό —μου απάντησε— και συμβουλέψαμε τον Κιμ Ιλ Σούνγκ.
— Τον συμβουλέψατε; Γιατί; - τον ρώτησα.
— Σύντροφε Ενβέρ —μου είπε— δεν πηγαίνουν καλά τα πράγματα στην Κορέα. Οι Κορεάτες έχουν ψηλά τη μύτη και πρέπει να την κατεβάσουν.
— Δεν έχω το λόγο για τις υποθέσεις τους γενικά, γιατί δεν τις γνωρίζω —είπα στον Πονομαριόφ— αλλά για ένα πρόβλημα συγκεκριμένο. Δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου σηκώνονται ενάντια στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματός τους και μετά δραπετεύουν σε μια άλλη σοσιαλιστική χώρα. Πού είναι εδώ το σφάλμα του Κιμ Ιλ Σούνγκ;!
— Οι κορεάτες σύντροφοι έσφαλαν - επέμεινε ο Πονομαριόφ. Δεν πήραν μέτρα σύμφωνα με τη γραμμή του 20ου Συνεδρίου και γι' αυτό σήκωσαν κεφάλι τα δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου. Και οι κινέζοι σύντροφοι είναι αγαναχτισμένοι απ' αυτή την κατάσταση και είχαν πει στον Κιμ Ιλ Σούνγκ, πως αν δεν πάρουν μέτρα δε θα παραδόσουν τους δύο συντρόφους που βρήκαν άσυλο στην Κίνα.
— Παράξενο! - του είπα.
— Δεν υπάρχει λόγος να παραξενεύεστε —μου είπε— ο ίδιος ο Κιμ Ιλ Σούνγκ υποχωρεί. Αυτές τις μέρες συνήλθε η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος της Κορέας και οι Κορεάτες δέχτηκαν να διορθώσουν τα λάθη τους.
Και πραγματικά έτσι συνέβηκε. Οι δύο δραπέτες επέστρεψαν στην Κορέα και πήραν τις θέσεις που κατείχαν στο Πολιτικό Γραφείο. Ο Κιμ Ιλ Σούνγκ, βαλμένος στη μέγγενη, κατέβασε όχι μόνο τη μύτη αλλά και το κεφάλι. Αυτή ήταν μια κοινή ενέργεια των Σοβιετικών και των Κινέζων, στην οποία ιδιαίτερη «αξία» ανήκει στο Μικογιάν. Αυτός στάλθηκε στην Κίνα σαν αρχηγός της σοβιετικής αντιπροσωπείας στο 8ο Συνέδριο του ΚΚΚ και, ο χρουστσιοφικός μαφιόζος, χωρίς να περιμένει τη λήξη του κινέζικου Συνεδρίου, πήγε τρεχάτος στην Κορέα με τον Πιν Ντε Χουά, που του έδωσε ο Μάο Τσε Τούνγκ σαν αντιπρόσωπο της Κίνας, για να κουρδίσει, α-λαχρουστσιοφικά, τις χαλαρωμένς χορδές του Κιμ Ιλ Σούνγκ. Αργότερα, άλλα ταξίδια «συγχόρδισης» θα γίνονταν στην Κορέα από Σοβιετικούς, Κινέζους και άλλους, αλλά αυτά θα τα βλέπαμε στο μέλλον. Ας επανέλθομε στο Σεπτέμβρη του 1956.
Στο Πεκίνο, όπου φτάσαμε στις 13 Σεπτέμβρη, μας υποδέχτηκαν με λαό, με μουσική και με λουλούδια χωρίς εδώ να παραλείψουνε την πληθώρα πορτραίτων του Μάο Τσε Τούνγκ. Είχαν βγει στο αεροδρόμιο ο Λίου Σιάο Σι, ο Τσου Εν Λάι, ο Τένγκ Χσιάο Πίνγκ και άλλοι που τα ονόματά τους δεν τα θυμάμαι.
Χαιρετηθήκαμε μ' αυτούς, τους ευχηθήκαμε επιτυχίες στο συνέδριο που θα συνέρχονταν ύστερα από δύο μέρες και με δυσκολία αντιμετωπίζαμε τις στερεότυπες φράσεις τους: «μεγάλη τιμή», «μεγάλη βοήθεια», «οι αδερφοί από το μακρυνό μέτωπο της Ευρώπης», «να μας κάνετε παρατηρήσεις» κ.λ.π., κ.λ.π. , τέτοιες φράσεις με τις οποίες, ύστερα από μερικά χρόνια θα γεμίζαμε ως το λαιμό. (Κείνες όμως τις μέρες αυτά τα λόγια που σερβίρονταν παντού σαν έτοιμα προϊόντα, δε μας προκαλούσαν κακή εντύπωση - τα θεωρούσαμε εκδηλώσεις της κινέζικης απλότητας και ταπεινοφροσύνης).
Ο Μάο Τσε Τούνγκ μας δέχτηκε σ' ένα διάλειμμα μεταξύ των συνεδριάσεων του Συνεδρίου, σε μια αίθουσα εκεί δίπλα. Ήταν η πρώτη φορά που τον συναντούσαμε. Όταν μπήκαμε στη σάλα σηκώθηκε, υποκλίθηκε ελαφρά, έτεινε το χέρι και έτσι, χωρίς να κινηθεί από τη θέση του, περίμενε ώσπου να δόσει σε όλους μας το χέρι και από ένα χαμόγελο. Καθίσαμε.
Πήρε το λόγο ο Μάο. Αφού είπε ότι ήταν πολύ χαρούμενος που είχαν φίλους από τη μακρυνή Αλβανία, είπε μερικά λόγια για το λαό μας, χαρακτηρίζοντάς τον γενναίο και ηρωικό.
— Εμείς έχουμε μεγάλη συμπάθεια προς το λαό σας —είπε ανάμεσα στ' άλλα— γιατί εσείς έχετε περισσότερο καιρό που απελευθερωθήκατε.
Αμέσως ύστερα απ' αυτό με ρώτησε:
— Πώς πάνε οι δουλειές σας με τη Γιουγκοσλαβία;
— Ψυχρές —του είπα— και αμέσως πρόσεξα ότι έκφρασε ανοιχτά την απορία του. «Καθώς φαίνεται, σκέφτηκα, δεν γνωρίζει καλά την κατάστασή μας με τους Γιουγκοσλάβους», γι' αυτό και αποφάσισα να του εξηγήσω κάτι από τη μακρά ιστορία των σχέσεων του Κόμματος και της χώρας μας με το γιουγκοσλάβικο κόμμα και κράτος. Μίλησα σύντομα, στάθηκα σε μερικές στιγμές - κλειδιά της αντιαλβανικής και αντιμαρξιστικής δράσης της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας περιμένοντας κάποια αντίδραση από μέρους του. Πρόσεχα όμως ότι ο Μάο έκφράζε μόνο απορία και πότε πότε κοίταζε τους άλλους κινέζους συντρόφους.
— Σ' αυτό το ζήτημα —είπε ο Μάο— ούτε εσείς οι Αλβανοί έχετε σφάλει έναντι των Γιουγκοσλάβων, ούτε οι γιουγκοσλάβοι σύντροφοι έχουν σφάλει απέναντι σας. Εδώ μεγάλα σφάλματα έκαμε το Ινφορμπυρό.
— Εμείς —του είπα— αν και δε συμμετείχαμε στο Ινφορμπυρό, υποστηρίξαμε, θεωρήσαμε και θεωρούμε σωστές τις γνωστές αναλύσεις και θέσεις του ενάντια στη δράση της γιουγκοσλάβικης ηγεσίας. Οι ίδιες οι μακρόχρονες σχέσεις μας με τη γιουγκοσλαβική ηγεσία μας έπεισαν ότι η γραμμή και οι στάσεις των Γιουγκοσλάβων δεν ήταν και δεν είναι μαρξιστικές - λενινιστικές. Ο Τίτο είναι ένας αδιόρθωτος αποστάτης.
Χωρίς όμως να περιμένει να ακούσει μέχρι το τέλος μεταφρασμένα τα λόγια μου, ο Μάο με ρώτησε:
— Ποια είναι η γνώμη σας για το Στάλιν;
Του είπα ότι το Κόμμα μας έτρεφε και τρέφει υψηλή εκτίμηση προς το Στάλιν σαν ένα ηγέτη με πολύ μεγάλες και πολύπλευρες αξίες, σαν πιστό μαθητή και συνεχιστή του έργου του Λένιν, σαν...
— Δημοσιεύσατε εσείς —με διέκοψε— την έκθεση που έδωσε ο σύντροφος Χρουστιόφ στο 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης;
— Όχι, του απάντησα. Αυτό δεν το κάναμε και δε θα το κάνουμε ποτέ.
— Εσείς σύντροφοι Αλβανοί —είπε— πράξατε πολύ σωστά και η γραμμή του Κόμματος σας είναι σωστή. Κι εμείς έτσι πράξαμε, όπως εσείς. Αφού η ίδια η σοβιετική ηγεσία δε δημοσίευσε επίσημα αυτή την έκθεση, δεν υπήρχε λόγος να τη δημοσιεύσουμε εμείς, όπως έπραξαν μερικοί.
Ύστερα από κάποια στιγμή σιωπής, συνέχισε:
— Ο Στάλιν έκαμε λάθη. Έκαμε λάθη και απέναντί μας, λόγου- χάρη το 1927 .[2] Έσφαλε και απέναντι των γιουγκοσλάβων συντρόφων.
Μετά, ήσυχα και χαμηλόφωνα συνέχισε:
— Χωρίς λάθη δε μπορεί κανείς να προχωρήσει. Και με ρώτησε: Έχει κάμει λάθη το Κόμμα σας;
— Δε μπορούμε να πούμε ότι δεν παρατηρήθηκαν και λάθη — του είπα— αλλά το βασικό είναι ότι παλεύουμε για να κάνουμε όσο λιγότερα ή και καθόλου λάθη και, όταν διαπιστώνονται, προσπαθούμε να τα διορθώσουμε αμέσως.
«Βιάστηκα». Ο μεγάλος φιλόσοφος τα ήθελε αλλιώς.
— Είναι απαραίτητο να γίνονται λάθη, είπε. Το κόμμα δε μπορεί να διαπαιδαγωγηθεί αν δε διδάσκεται από τα λάθη. Αυτό έχει μεγάλο νόημα.
Τον συναντήσαμε παντού υλοποιημένο αυτό τον τρόπο «διαπαιδαγώγησης» του Μάο Τσε Τούνγκ. Ένας κινέζος σύντροφος, τις μέρες που βρισκόμασταν στο Συνέδριο, μας είπε:
— Σε μας υπήρχε ένας τρομερός φόβος. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να μη κάνουν λάθη γιατί φοβούνταν μη τους διαγράψουν από το κόμμα. Αλλά με την ορθή πολιτική του Προέδρου Μάο εξαλείφτηκε τώρα αυτός ο φόβος και στους ανθρώπους του κόμματος αυξήθηκε η πρωτοβουλία και η ορμή στη δημιουργική δουλειά.
— Να, μας είπε, βλέπετε αυτόν που μιλάει; Είναι ο Λι Λι Σαν, ένας από τους ιδρυτές του Κομμουνιστικού μας Κόμματος. Σ' όλη του τη ζωή έχει κάμει σοβαρά λάθη, μάλιστα όχι μια φορά, αλλά τρεις φορές κατά σειρά. Υπήρχαν σύντροφοι που αυτόν τον γέροντα ήθελαν να τον διαγράψουν από το κόμμα, αλλά με την επιμονή του προέδρου Μάο συνεχίζει να είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος και τώρα εργάζεται στο μηχανισμό της Κεντρικής Επιτροπής.
Στο μεταξύ ο Λι Λι Σαν έκανε κιόλας μια άλλη «αυτοκριτική» μπροστά στο 8ο Συνέδριο.
— Εγώ —έλεγε— έχω κάνει λάθη, αλλά το Κόμμα με βοήθησε. Σύντροφοι —συνέχισε— σας καλώ να με βοηθήσετε και στο εξής γιατί μπορεί να κάμω πάλι λάθη...
Ας επανέλθουμε όμως στη συνάντηση με το Μάο Τσε Τούνγκ. Αφού φιλοσόφησε σχετικά με το «μεγάλο νόημα της διάπραξης σφαλμάτων», εκμεταλλεύτηκα την ευκαιρία και πρόσθεσα σ' αυτά που του είχα πει πρωτύτερα σχετικά με τους Γιουγκοσλάβους και την κατασκοπευτική δράση των ρεβιζιονιστών του Βελιγραδίου για την οργάνωση της συνωμοσίας στην Κομματική Συνδιάσκεψη των Τιράνων τον Απρίλη του 1956.
— Κατά τη γνώμη μας —του είπα— αυτοί είναι αδιόρθωτοι.
Η απάντηση του Μάο ήταν λόγια του αέρα, σύμφωνα με το κινέζικο στυλ:
— Εσείς έχετε σωστή μαρξιστική - λενινιστική γραμμή.
Ήταν η ώρα να σηκωθούμε. Τον ευχαρίστησα για την πρόσκληση, για την υποδοχή και για τη βοήθεια που μας είχε δώσει η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
— Δεν είναι ανάγκη να μας ευχαριστήσετε —επενέβηκε ο Μάο— πρώτο, γιατί η βοήθεια που σας δώσαμε είναι ελάχιστη — και έκλεισε ένα δάχτυλο— δεύτερο —συνέχισε και έκλεισε άλλο δάχτυλο— εμείς είμαστε μέλη της μεγάλης οικογένειας του σοσιαλιστικού στρατοπέδου με επικεφαλής τη Σοβιετική Ένωση και είναι το ίδιο όπως το ένα χέρι δίνει κάτι στο άλλο, που είναι μέλος του ίδιου σώματος.
Τον ευχαριστήσαμε και μια φορά και σηκωθήκαμε. Τραβήξαμε και μερικές φωτογραφίες μαζί, σφίξαμε πάλι τα χέρια και χωριστήκαμε.
Να πω την αλήθεια οι εντυπώσεις μας απ' αυτή την συνάντηση δεν ήταν εκείνες που προσμέναμε και όταν βγήκαμε, συζητήσαμε μεταξύ μας για όσα ακούσαμε. Από τη συζήτηση με το Μάο δεν διδαχτήκαμε κάτι το εποικοδομητικό, που θα μας χρησίμευε και η συνάντηση μας φάνηκε περισσότερο εθιμοτυπική χειρονομία. Απογοητευτήκαμε ιδιαίτερα απ' όσα ακούσαμε από το στόμα του Μάο για το Ινφορμπυρό, το Στάλιν και για το γιουγκοσλάβικο ζήτημα.
Ακόμα περισσότερο όμως μας εξέπληξε και μας ανησύχησε η διεξαγωγή των εργασιών του 8ου Συνεδρίου τους. Όλη η πλατφόρμα αυτού του συνεδρίου στηρίζονταν στις θέσεις του 20ου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, μάλιστα σε μερικές κατευθύνσεις οι θέσεις του Χρουστσιόφ είχαν προωθηθεί από το Μάο Τσε Τούνγκ, το Λίου Σάο Σι και από άλλους ανώτατους κινέζους ηγέτες.
Νιώσαμε ότι η επιδημία του σύγχρονου ρεβιζιονισμού είχε πλήξει και την Κίνα. Τι διαστάσεις είχε πάρει αυτή η αρρώστια, εμείς δε μπορούσαμε να κρίνουμε από τότε, αυτά όμως που συνέβηκαν και συμβαίνουν στην Κίνα δείχνουν ότι τότε οι κινέζοι ηγέτες βιάζονταν να μη υστερήσουν, μάλιστα να πάρουν στα χέρια τους την παρδαλή σημαία των χρουστσιοφικών.
Εκτός των άλλων, στις εκθέσεις που δόσανε στο 8ο Συνέδριο ένας μετά τον άλλο ο Λίου Σάο Σι, ο Τένγκ Χσιάο Πίνγκ και ο Τσου Εν Λάι υπεράσπισαν και βάθυναν παραπέρα τη μόνιμη γραμμή του Κομμουνισιτκού Κόμματος της Κίνας για πλατιά συνεργασία με την αστική τάξη και τους κουλάκους, «απέδειξαν» τα μεγάλα καλά που θα έχει ο «σοσιαλισμός» από την καλή μεταχείριση και την τοποθέτηση σε υψηλά ηγετικά αξιώματα των καπιταλιστών, των εμπόρων και των αστών διανοουμένων, προπαγάνδιζαν πομπώδικα την αναγκαιότητα της συνεργασίας της εργατικής τάξης με την ντόπια αστική τάξη και του κομμουνιστικού κόμματος με τα άλλα δημοκρατικά, εθνικά κόμματα, στις συνθήκες του σοσιαλισμού κ.λπ., κ.λπ. Τα «100 λουλούδια» και οι «100 σχολές» του Μάο Τσε Τούνγκ που άνθισαν και συναγωνίστηκαν στις συνεδριάσεις του Συνεδρίου, στην πραγματικότητα άνθιζαν και συναγωνίζονταν σ' όλο το κόμμα και το κινέζικο κράτος. Η θεωρία αυτή των 100 σημαιών, του Μάο Τσε Τούνγκ, που διακηρύχτηκε πλατιά το Μάη του 1956 από το αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚ της Κίνας, Λιού Ντιν I, αποτελούσε την κινέζικη παραλλαγή της αστικορεβιζιονιστικής θεωρίας και πράξης για την «ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και των ανθρώπων» για τη συμβίωση των διαφόρων ιδεολογιών, ρευμάτων, σχολών και μικροσχολών στους κόλπους του σοσιαλισμού .[3]
Πολλές φορές αργότερα έκαμα αναδρομή σ' αυτή την περίοδο της ιστορίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, θέλοντας να διασαφηνίσω πως και γιατί η βαθιά ρεβιζιονιστική γραμμή του 1956, αργότερα φάνηκε ότι άλλαξε κατεύθυνση και ότι για κάποιο χρονικό διάστημα έγινε «καθαρή» «αντιρεβιζιονιστική», «μαρξιστική - λενινιστική». Είναι, λογουχάρη, γεγονός, ότι το 1960 το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας φάνηκε πως αντιτάχτηκε σθεναρά στις ρεβιζιονιστικές θέσεις του Νικήτα Χρουστσιόφ, επιβεβαίωσε ότι «υπεράσπιζε το μαρξισμό - λενινισμό» από τις διαστρεβλώσεις που του γίνονταν, κ.λπ. Ακριβώς αυτή η εμφάνιση της Κίνας, το 1960, ενάντια στο σύγχρονο ρεβιζιονισμό και η από μέρους της τήρηση (φαινομενικά) των μαρξιστικών - λενινιστικών θέσεων, έκαμε ώστε το Κόμμα μας να βρεθεί πλάι - πλάι μ' αυτή στην πάλη, που είχαμε αρχίσει ενάντια στους χρουστσιοφικούς .
Ο καιρός όμως απόδειξε, και αυτό καθρεφτίζεται πλατιά -στα ντοκουμέντα του Κόμματός μας, ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, τόσο το 1956 όσο και στα χρόνια του 1960, σε καμιά περίπτωση δεν ξεκινούσε και δε δρούσε με βάση τις θέσεις του μαρξισμού - λενινισμού.
Το 1956 το ΚΚ της Κίνας έσπευσε να πάρει τη σημαία του ρεβιζιονισμού για να παραγκωνίσει το Χρουστσιόφ και να αναλάβει μόνο του το ρόλο του λίντερ (ηγέτη) στο κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα. Όταν όμως ο Μάο Τσε Τούνγκ και οι σύντροφοι του είδαν ότι με τη ρεβιζιονιστική άμιλλα δεν τα έβγαζαν εύκολα πέρα με τον πατριάρχη του σύγχρονου ρεβιζιονισμού, το Χρουστσιόφ, τότε άλλαξαν ταχτική, έκαμαν πως πέταξαν την πρώτη σημαία, παρουσιάστηκαν σαν «γνήσιοι μαρξιστές - λενινιστές», προσπαθώντας έτσι να καταχτήσουν εκείνες τις θέσεις που δε μπόρεσαν να καταχτήσουν με την πρώτη τους ταχτική. Όταν όμως και αυτή η δεύτερη ταχτική τους απέτυχε, «πέταξαν» και τη δεύτερη, τάχα μαρξιστική - λενινιστική σημαία και βγήκαν στο στίβο τέτοιοι που ήταν όλη τους τη ζωή - οπορτουνιστές, πιστοί υπερασπιστές μιας γραμμής συμφιλίωσης και συνθηκολόγησης με το κεφάλαιο και την αντίδραση. Όλα αυτά θα τα βλέπαμε και θα τα επιβεβαιώναμε στη ζωή, μέσω μιας μακράς, δύσκολης και ένδοξης πάλης, που διεξήγαγε το Κόμμα μας σε υπεράσπιση του μαρξισμού - λενινισμόυ.
Μετά τη λήξη των εργασιών του Συνεδρίου μας πήγαν σε μερικές πόλεις και λαϊκές κομμούνες, όπως στο Πεκίνο, τη Σαγκάη, το Τιεντσίν, το Νανκίν, το Πορτ - Αρθούρ κ.λπ., όπου είδαμε από κοντά τη ζωή και τη δουλειά του μεγάλου κινέζικου λαού. Ήταν απλοί και εργατικοί άνθρωποι, χωρίς πολλές απαιτήσεις, σεμνοί και περιποιητικοί προς τους φιλοξενούμενους. Από όσα μας είπαν οι κινέζοι ηγέτες και κείνοι που μας συνόδευαν και από όσα μπορέσαμε οι ίδιοι να δούμε, ήταν φανερό πως είχαν πραγματοποιηθεί μια σειρά θετικές αλλαγές και εξελίξεις. Δεν ήταν όμως στο βαθμό που διαφημίζονταν, πολύ περισσότερο αν λάβομε υπόψη το εξαιρετικά μεγάλο ανθρώπινο δυναμικό της κινέζικης ηπείρου, την επιθυμία και προθυμία για δουλειά των Κινέζων.
Στην Κίνα είχε επιτευχθεί η εξάλειψη της μαζικής πείνας, που ήταν μόνιμη πληγή αυτής της χώρας, είχαν οικοδομηθεί φάμπρικες και εργοστάσια, οργανώνονταν οι λαϊκές κομμούνες στη γεωργία, αλλά φαίνονταν ότι το βιοτικό επίπεδο ήταν ακόμα χαμηλό, μακριά από το επίπεδο όχι μόνο των αναπτυγμένων σοσιαλιστικών χωρών, αλλά και της χώρας μας. Από τις επισκέψεις που κάναμε σ' αυτή τη μεγάλη χώρα, από τις επαφές που είχαμε και με ανθρώπους της μάζας, μας έκαμε εντύπωση ότι η συμπεριφορά τους ήταν πραγματικά καλή, άψογη, παρατηρούνταν όμως κάποια δισταχτικότητα και απέναντι μας και απέναντι των συνοδών μας. Στα λόγια και τη συμπεριφορά τους προς τα στελέχη διαφαίνονταν ότι διατηρούνταν ακόμα κάτι από το παρελθόν. Ήταν κατάδηλο πως το μακραίωνο παρελθόν, η απολυταρχική εξουσία των αυτοκρατόρων, των φεουδαρχών και των κινέζων καπιταλιστών, οι ξένοι εκμεταλλευτές, ιάπωνες, αμερικάνοι, άγγλοι κ.α., ο βουδισμός και όλες οι άλλες αντιδραστικές φιλοσοφίες, από τις αρχαιότατες και μέχρι τις «σύγχρονες», είχαν αφήσει αυτό το λαό όχι μόνο σε τρομερή οικονομική καθυστέρηση, αλλά και είχαν καλλιεργήσει στην κοσμοαντίληψή του, στους τρόπους συμπεριφοράς και ομιλίας, νοοτροπίες σκλάβου, υποδούλωσης, τυφλής εμπιστοσύνης, υπακοής χωρίς αντίρρηση προς τους ιθύνοντες κάθε βαθμίδας. Ασφαλώς, αυτά δε μπορούσαν να εξαλειφτούν διαμιάς και εμείς τα θεωρούσαμε σαν αταβισμούς, που θα εξαλείφονταν από τη συνείδηση αυτού του λαού, ο οποίος, με τις θετικές του ιδιότητες και με μια υγιή ηγεσία, θα μπορούσε να κάνει θαύματα.
Εκτός από τις συναντήσεις με το Μάο Τσε Τούνγκ και με άλλους κινέζους ηγέτες, τις μέρες της παραμονής μας στην Κίνα είχαμε την ευκαιρία να συναντηθούμε και με πολλές αντιπροσωπείες των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων, που συμμετείχαν στο 8ο Συνέδριο του ΚΚ της Κίνας.
Όλοι τους επαινούσαν με ενθουσιασμό τη «νέα γραμμή» της περιόδου μετά το 20ο Συνέδριο.
Οι Βούλγαροι την αποκαλούσαν «γραμμή του Απρίλη», επειδή τον Απρίλη είχαν συγκαλέσει την Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής, με την οποία εγκατέλειψαν τις προηγούμενες θέσεις του Μπλαγκόεφ και Ντιμιτρόφ και εναγκαλίστηκαν τη χρουστσιοφική γραμμή.
— Εμείς αποκαταστήσαμε τον Τράιτσο Κοστόφ[4] —μας είπε ο Αντόν Γιούγκοφ— γιατί δε βρήκαμε γι' αυτόν καμιά απόδειξη ενοχής.
Μιλούσε κάπως μουδιασμένα. Όπως φαίνεται αισθάνονταν ότι αργά ή γρήγορα θα του βάζανε τρικλοποδιά για να απολαύσει ως το τέλος τη ρεβιζιονιστική γραμμή που μαγειρεύτηκε στη Βουλγαρία, σύμφωνα με τις διαταγές του Χρουστσιόφ. Ο «ινφορμτυροϊκός» Ντεζ, που πριν από μερικά χρόνια είχε δώσει την έκθεση του Ινφορμπυρό σχετικά με την καταδίκη της δράσης των ρεβιζιονιστών του Βελιγραδίου, είχε συμφιλιωθεί τώρα με τον Τίτο στο Βουκουρέστι και προετοιμάζονταν να απολαύσει τα φιλιά και στο Βελιγράδι.
— Θα πάω στο Βελιγράδι να συναντηθώ με τον Τίτο - μας είπε μόλις συναντηθήκαμε στο Πεκίνο, όπου είχε έρθει κι αυτός προσκαλεσμένος στο Συνέδριο. Ο Τίτο —συνέχισε— είναι καλός σύντροφος, είναι θετικός και όχι σαν τον Κάρντελ και τον Πόποβιτς. ( Έπρεπε να ακούαμε και στα ρουμανικά αυτές τις εκτιμήσεις, που πριν από τρεις μήνες τις είχαμε ακούσει στα ρωσικά!) Όταν ο Τίτο αναχώρησε για τη Μόσχα, τον Ιούνη —συνέχισε ο Ντεζ— εμείς τον προσκαλέσαμε να σταθμεύσει για συνομιλίες και στο Βουκουρέστι, μα δε δέχτηκε. Τότε τι κάναμε; Συγκεντρωθήκαμε όλη η ηγεσία του κόμματος και του κράτους και τον προϋπαντήσαμε στο σιδηροδρομικό σταθμό. Τι να έκανε ο Τίτο, δε μπορούσε να μας ξεφύγει! Και τον αναγκάσαμε να καθίσει όχι 45 λεπτά να ξεκουραστεί, όπως προέβλεπε, αλλά 2 ολόκληρες ώρες (Όμορφο «εξαναγκασμό» κάματε στον Τίτο, είπα με το νου μου). Όταν ο σύντροφος Τίτο θα γύριζε από τη Σοβιετική Ένωση, συνέχισε ο Ντεζ, ειδοποίησε ότι ήθελε να παραμείνει για συνομιλίες στο Βουκουρέστι. Δεχτήκαμε με ευχαρίστηση το αίτημά του, συναντηθήκαμε, συνομιλήσαμε... και ο Ντεζ μας διηγήθηκε με το νυ και με το σίγμα τα νανουρίσματα με τον Τίτο .
— Τώρα που θα πάω στο Βελιγράδι να του μιλήσω και για σας; - με ρώτησε.
— Αν έχετε επιθυμία να του μιλήσετε για μας —είπα στον Ντεζ— πέστε του να παραιτηθούν από τις κατασκοπευτικές και συνωμοτικές ενέργειες ενάντια στη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας και στο Κόμμα Εργασίας Αλβανίας. Πέστε του ότι στη Συνδιάσκεψη των Τιράνων, πριν και μετά απ' αυτή, οι γιουγκοσλάβοι διπλωμάτες ανάπτυξαν πρόστυχη δράση... - και του διηγήθηκα σε συντομία τι συνέβηκε στη χώρα μας μετά το 20ο Συνέδριο.
— Ναι, ναι! - έλεγε ο Ντεζ και είδα πως κατέβασε τα μούτρα. Δεν του άρεσε που ξεσκέπαζα τον Τίτο. Το ίδιο αίσθημα εκδήλωσε και αργότερα όταν τον συνάντησα στο Βουκουρέστι, αφού είχε πραγματοποιήσει την «ποθητή επίσκεψη» συμφιλίωσης στο Βελιγράδι και τα είχε φκιάξει με τον Τίτο. Μερικούς μήνες ύστερα απ' αυτή την επίσκεψη, πέρασα στο Βουκουρέστι, συναντήθηκα και συνομίλησα με το Ντεζ και τον Μποντναράς.
Κατά τις συνομιλίες ο Μποντναράς (ο μεγάλος, ο Εμίλ) άνοιξε κουβέντα και μου είπε ότι ήταν στον Τίτο και ότι στη συνομιλία μ' αυτόν έγινε λόγος και για την Αλβανία. «Ο Τίτο —είπε ο Μποντναράς— μίλησε καλά και με συμπάθεια για τη χώρα σας, για τον ηρωικό λαό σας και επιθυμεί καλές σχέσεις με σας» κ.λπ. Με άλλα λόγια αυτό το τίτοϊκό «φερέφωνο» γίνονταν μεσίτης για συμφιλίωση με τον Τίτο, ήθελε να πραγματοποιήσει εκείνο που δεν το πέτυχε ο Χρουστσιόφ.
Έβαλα τον Μποντναράς στη θέση του, λέγοντάς του ότι με τον Τίτο και τον τιτοϊσμό εμείς θα είμαστε μέχρι τέλους σε πάλη γιατί είναι αποστάτης του μαρξισμού - λενινισμού.
— Εμείς δε συμφιλιωνόμαστε με τον Τίτο - είπα ορθά - κοφτά στο Μποτναράς.
Τη στιγμή που έριχνα στο Μποτναράς αυτά τα βέλη για τον Τίτο, παρατήρησα ότι ο Ντεζ χάραζε άσκοπα με ένα μολυβοκόντυλο που κρατούσε στο χέρι γραμμές πάνω σ' ένα άσπρο χαρτί, ασφαλώς από εκνευρισμό, μα δε μίλησε καθόλου. Τα λόγια μου ήταν ξίδι γι' αυτόν.
Αλλά ας επανέλθουμε στην Κίνα, στις συναντήσεις που είχαμε εκείνες τις μέρες με άλλους συντρόφους των αδερφών κομμάτων.
Ήταν ενδιαφέρον: όλοι όσους συναντούσαμε είχαν στο στόμα τους τις αποκαταστάσεις και τον Τίτο. Μάλιστα και ο Τσου Εν Λάι, σε μια συνάντηση που είχαμε, μας είπε:
— Με κάλεσε ο Τίτο να πάω στη Γιουγκοσλαβία και δέχτηκα την πρόσκλησή του. Μ' αυτή την ευκαιρία, αν είστε σύμφωνοι, μπορώ να έρθω και στην Αλβανία.
— Είμαστε πλέρια σύμφωνοι να έρθετε στην Αλβανία - του είπαμε και τον ευχαριστήσαμε για το αίτημα, παρ' όλο που δε μας αντήχησε καθόλου καλά το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός της Κίνας συνέδεε την άφιξή του στην Αλβανία «με την ευκαιρία» της μετάβασής του στη Γιουγκοσλαβία.
Όμως, όπως έγραψα και πιο πάνω, ήταν η εποχή που ο πυρετός του ρεβιζιονισμού τους είχε πιάσει όλους και ο καθένας πάσχιζε να πάει το γρηγορότερο στο Βελιγράδι για να πάρει την ευλογία και την «πείρα» του παλαίμαχου του σύγχρονου ρεβιζιονισμού. Κάποια μέρα με πλησίασε ο Σκοτσιμάρο και μου κλάφτηκε γιατί ο Τολιάτι είχε πάει στο Βελιγράδι, αλλά δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν με τον Τίτο.
— Πώς — τον ρώτησα όχι χωρίς ειρωνεία— Πιάστηκαν;
— Όχι —μου είπε— αλλά δε συμφώνησαν για όλα. Μολαταύτα — συνέχισε— εμείς από μέρους μας θα στείλουμε στο Βελιγράδι μια αντιπροσωπεία για πείρα.
— Σε ποια κατεύθυνση; τον ρώτησα.
— Οι γιουγκοσλάβοι σύντροφοι —απάντησε— καταπολέμησαν αποτελεσματικά τη γραφειοκρατία και τώρα στη Γιουγκοσλαβία δεν υπάρχει γραφειοκρατία.
— Και πώς το ξέρετε ότι εκεί δεν υπάρχει γραφειοκρατία; - τον ρώτησα.
— Γιατί εκεί και οι εργάτες έχουν κέρδη - ήταν η απάντησή του. Του μίλησα για τη στάση του Κόμματός μας σχετικά μ' αυτό το πρόβλημα, αλλά το μυαλό του Ιταλού είχε γίνει Τίτο. Τον ρωτήσαμε:
— Γιατί θέλετε να στείλετε ανθρώπους μόνον στη Γιουγκοσλαβία να «πάρουν πείρα»; Γιατί δεν έχετε στείλει τέτοιες αντιπροσωπείες και στις χώρες της λαϊκής δημοκρατίας, όπως στην Αλβανία κι αλλού;!
Ο Σκοτσιμάρο συγχύστηκε για μια στιγμή, ύστερα βρήκε τη λύση :
— Θα στείλουμε - είπε. Να λόγου χάρη η πείρα της Κίνας σχετικά με τη συνεργασία της εργατικής τάξης με την αστική τάξη και του κομμουνιστικού κόμματος με τ' άλλα δημοκρατικά κόμματα, έχει μεγάλη αξία για μας. Θα τη μελετήσουμε...
Είχε πραγματικά πούθε να πιαστεί. Στο εξής όχι μόνο στη Γιουγκοσλαβία και στην Κίνα, αλλά παντού μπορούσαν να πάνε οι ιταλοί ρεβιζιονιστές για να ανταλλάξουν πείρα για την καταπρόδοση της υπόθεσης του προλεταριάτου, της επανάστασης και του σοσιαλισμού. Μόνο στη χώρα μας ούτε ήρθαν και ούτε υπήρχε λόγος να έρθουν γιατί σε μας εφαρμόζονταν μόνο ο μαρξισμός - λενινισμός. Μα αυτή η πείρα δεν τους χρειάζονταν.
Στις 3 Οχτώβρη του 1956 πήραμε το δρόμο της επιστροφής για την πατρίδα μας. Όλο αυτό το ταξίδι μας έπεισε ακόμα περισσότερο για τι μεγάλες και επικίνδυνες διαστάσεις που είχε πάρει ο σύγχρονος χρουστσιοφικός ρεβιζιονισμός.
Στη Βουδαπέστη θα βλέπαμε ένα από τα τρομερά γεννήματα της χρουστσιοφικής - τιτοϊκής «νέας γραμμής»: την αντεπανάσταση. Είχε καιρό που έβραζε και τώρα πια ξεσπούσε.
[1] Το συνέδριο αυτό διεξήγαγε τις εργασίες του από τις 16 μέχρι τις 27 Σεπτέμβρη 1956. 154
[2] Ο Μάο Τσέ Τούνγκ θεωρεί λάθη τις σωστές κριτικές αρχών που έκανε σ' αυτόν και στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας η Κομιντέρν και ο Στάλιν μετά την αποτυχία της κινέζικης επανάστασης των χρόνων 1925 - 1927. Οι κριτικές αυτές σχετίζονταν με την υποτίμηση του ρόλου της εργατικής τάξης και την υπερτίμηση του αυθόρμητου αγώνα της αγροτιάς, με την φιλευθεριστική στάση έναντι του δεξιού οπορτουνισμού και τις ταλαντεύσεις στον χώρο της τακτικής, την υπερτίμηση των πραξικοπημάτων, την τάση προς τις τρομοκρατικές μεθόδους αγώνα και προς την αριστερή φρασεολογία, την υποτίμηση των επαγγελματικών ενώσεων και την ανεπαρκή εργασία με τις μάζες των εργατών και αγροτών.
[3] Αργότερα, εκτός των άλλων, βγήκε ότι και ο τετραγωνικά ρεβιοζινιστικός δεκάλογος του Μάο Τσε Τούνγκ, «Σχετικά με τις δέκα βασικότερες σχέσεις» ανήκει ακριβώς σ' αυτή την περίοδο της «άνοιξης» του σύγχρονου ρεβιζιονισμού. (Σημείωση του συγγραφέα).
[4] Ο πράκτορας αυτός των Τιτοϊκών, που καταδικάστηκε το Δεκέμβρη του 1949, αποκαταστάθηκε στην ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚ της Βουλγαρίας, που συνήλθε το Σεπτέμβρη του 1956.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου